Persempadanan semula 2: faktor Sabah

PERSEMPADANAN SEMULA KAWASAN PILIHAN RAYA: FOKUS KEPADA FAKTOR SABAH

Persempadan kawasan pilihan raya (delineation) yang sepatutnya dilaksanakan tahun dua tahun lepas iaitu paling kurang selepas lapan tahun selepas persempadanan terakhir pada tahun 2003, mengikut Perkara 113 (2) (ii) Perlembagaan Persekutuan. Peruntukan perundangan tersebut menetapkan tempohnya tidak lebih 10 tahun. Sepatutnya selesai tahun ini, mengikut amalan persempadanan yang lepas. Sehingga hari ini, Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) telah melaksanakan 4 kali persempadanan peringkat nasional: 1973, 1983, 1993 dan 2003. 

Satu rang undang-undang hendaklah dibentang dan diluluskan oleh suara majoriti dua pertiga persidangan  Dewan Rakyat. Oleh kerana, Parlimen ke 12, keanggotaan penyokong kerajaan tidak cukup dua pertiga, rang undang-undang berkenaan tidak dibentangkan. Parlimen ke 13, hasil dari PRU13, bilangan penyokong kerajaan semakin jauh mendekati keperluan dua pertiga. Seandainya dibentangkan, bergantung di atas ihsan, anggota pembangkang dalam Dewan Rakyat. 

Seandainya rang undang-undang tersebut diluluskan, Pengerusi SPR kata akhir tahun ini, beberapa perkara yang menaik untuk dijadikan perbincangan atau beberapa kemungkinan yang akan menentukan rangka kerja proses persempadanan tersebut. Salah satu faktor untuk dianalisis kerja itu ialah peranan Sabah dan Sarawak. 

Apa pandangan baru yang perlu diberi perhatian iaitu membangkitkan perjanjian kemasukan Sabah (dulunya Borneo Utara) dan Sarawak ke dalam Malaysia tahun 1963, menyebut peruntukan 30 peratus kerusi Dewan Rakyat Malaysia (Parlimen) untuk perwakilan dari negeri berkenaan. Semasa penubuhan Malaysia, kerusi Parlimen Persekutuan Tanah Melayu yang sedia ada ialah 104 kerusi, diperuntukan 16 kerusi untuk Sabah, 24 unuk Sarawak dan 15 kerusi mewakili Singapura, menjumlahkan 159 kerusi Parlimen Malaysia pertama. Secara nisbahnya, perwakilan dari Malaysia Timur, adalah 25.15 peratus. Selepas Pemisahan Singapura, Ogos 1965, jumlah kerusi Parlimen Malaysia adalah 144 kerusi, dengan nisbah 27.77 peratus diperuntukan untuk kerusi Sabah dan Sarawak. Dalam Pilihan Raya Umum ke 2, (PRU2), 1964, tidak melibatkan 3 negeri berkenaan, tetapi Parti Tindakan Rakyat (Petir) dari Singapura, mengambil bahagian dengan meletakkan beberapa calon di beberapa negeri di Malaysia Barat. Salah seorang calonnya, J.V. Devan Nair, menang kerusi parlimen Bangsar, di ibu kota Kuala Lumpur.

Persempadanan kawasan pilihan raya bermula, sebaik sahaja penubuhan Malaysia. Sabah mengadakan pilihan raya pertama peringkat Dewan Undangan Negeri, dalam tahun 1967. Sementara Sarawak, terlibat dalam PRU3 (PRU 1969), peringkat Council Negeri (DUN) dan Parlimen. 

Dalam persempadanan semula kawasan pilihanraya yang pertama, 1973, 10 kerusi baru ditambah, semuanya di Malaysia Barat (kemudian Semenanjung Malaysia). Persempadanan ini tidak melibatkan negeri-negeri Malaysia Timur, kerana belum cukup syarat minima 8 tahun. 

Persempadanan semula kali kedua, 1983 melibatkan pertambahan 23 kerusi parlimen baru, termasuk 5 kerusi untuk Sabah. Persempadanan ini tidak melibatkan negeri Sarawak, dan persempadanan di Sarawak diadakan dalam tahun 1986/87, menambahkan 3 kerusi parlimen. Persempadanan semula kali kedua ini, menjumlahkan kerusi parlimen kepada 180 kerusi, di mana 48 kerusi dari Sabah dan Sarawak atau 26.66 peratus.

Persempadanan semula kali ketiga, 1993,  (di Sarawak dalam tahun 1996), mewujudkan 13 kerusi parlimen tambahan: termasuk 1 kerusi dari Sarawak dan tidak membabitkan Sabah. Perubahan kerusi parlimen ini, menjadikan peratusan perwakilan dari Sabah dan Sarawak: 25.38 peratus.

Persempadanan tahun 1993 mempunyai kaitan dengan PRU8 (PRU 1990), di mana pencapaian Barisan Nasional di tahap rendah dalam persaingan kerusi parlimen di Sabah. Parti Bersatu Sabah (PBS) menguasai 14 kerusi dari jumlah 21 kerusi. PRU8, tidak melibatkan kerusi Dewan Undangan Negeri Sabah dan Sarawak. 

Sementara di Semenanjung, prestasi BN tidak memberangsankan khususnya di sebelah Pantai Timur, kesan kerjasama Pas dan Semangat 46. Undi sokongan kepada BN di kawasan Melayu, beralih ke pihak pembangkang. BN gagal memenangi sebarang kerusi, sama ada kerusi Parlimen mahupun DUN, di negeri Kelantan. Di Terengganu, berlaku perubahan drastik penurunan sokongan kepada BN walaupun masij kekal menguasai kerajaan negeri.

Justeru itu, pembentukan kawasan baru lebih difokuskan kepada kawasan untuk memberi advantage kepada BN, dalam PRU9 (PRU 1995). Negeri Sabah tidak diberi sebarang kerusi. Begitu juga Terengganu. Di Kelantan pula, dibentuk kawasan pilihan raya parlimen baru, Jeli, sementara kawasan parlimen Nilam Puri, diubahsuai sempadan untuk kawasan yang diberi nama Peringat, bagi memberi kelebihan kepada BN untuk menang. Justeru itu, kedua-dua kerusi parlimen ini dimenangi BN dalam PRU9. 

Dalam PRU8, gabungan Pas-Semangat 46 gagal memberi kesan negatif sokongan orang Melayu kepada BN, di negeri-negeri utara, membolehkan persempadanan semula tahun 1993 menganugerahkan satu kerusi parlimen tambahan di Perlis. Sementara Kedah mendapat satu kerusi parlimen baru dan tambahan 8 kerusi negeri.

Persempadanan semula kawasan pilihanraya terakhir ialah dalam tahun 2003 (kecuali Sarawak, dalam tahun 2006) seimbang pandang lebih bermiripkan pencapaian BN dalam PRU10 (PRU 1999), yang menyaksikan kemerosotan sokongan BN di kawasan Melayu. Gelombang kebangkitan pengundi Melayu tersebut, memberikan  kekalahan besar BN di Kelantan, kejatuhan kerajaan BN Terengganu, kehilangan kerusi-kerusi BN menerusi calon UMNO di Kedah, di samping buat pertama kalinya, Pas memenangi kerusi di Pahang dan Selangor.

Lantaran itu, fokus persempadanan adalah memperbanyakkan kerusi parlimen di negeri-negeri yang memberikan kemenangan BN mempertahankan kerajaan Persekutuan. Manfaat besar dikecapi oleh Johor dan Sabah. Tambahan pula, PBS bukan lagi satu ancaman, lantaran; perpecahan dalam PBS mendorong kemunculan parti-parti serpihan yang menganggotai BN, menjadikan BN cukup kuat di Sabah. 

Dalam persempadanan ini, difokuskan kepada mewujudkan lebih banyak kawasan pilihanraya campuran, di mana 26 kerusi parlimen baru diwujudkan, 4 daripadanya di Sabah. Persempadanan di Sarawak dilakukan dalam tahun 2006, mewujudkan 3 kawasan baru untuk parlimen, tetapi ditumpukan ke kawasan Bumiputra Islam. Negeri-negeri majoriti pengundi Melayu tidak diperuntukan kerusi parlimen tambahan.

Jika suara tuntutan sekurang-kurangnya 30 peratus kerusi Dewan Rakyat diperuntukan kepada Sabah dan Sarawak, persempadanan baru tahun ini, perlu menambah sekurang-kurangnya 10 kerusi parlimen di negeri berkenaan. ini berdasarkan jumlah kerusi parlimen semasa dari Sabah, Sarawak dan Labuan ialah 57 kerusi atau 25.67 peratus. 

Purata pemilih setiap kawasan parlimen di Sabah hari ini ialah 39,000, dengan 25 kerusi, dan pemilih paling ramai ialah di kerusi Sepanggar (53,374), Tawau (51,538), Kota Belud (51,467) dan Kota Kinabalu (50,516).  Sementara di Sarawak, 35,000, dengan 31 kerusi parlimen, kawasan pemilih tertinggi: Stampin (84,732) dan Sibu (64,601) serta 6 kawasan memiliki pemilih kurang 20,000, 

Berdasarkan kepada kadar penduduk yang lebih tinggi di Sabah berbanding Sarawak, Sabah wajar mendapat lebih banyak kerusi berbanding Sarawak. Dalam PRU13, walaupun kehilangan kerusi BN di Sarawak lebih banyak berbanding Sabah, prestasi BN di Sabah dibantu oleh faktor kegagalan kerjasama parti pembangkang. Di Sarawak, lebih kepada saingan satu lawan satu antara BN dengan Pakatan Rakyat. 

Di Sabah, BN menentang PR, STAR dan SAPP dalam saingan empat penjuru di kebanyakan kawasan. Undi BN menurun dari 61.3 peratus dalam PRU12 kepada 55.45 peratus dalam PRU13. Undi BN di kerusi parlimen cuma meningkat sebanyak 30.04 peratus atau 92,113 undi, dari 306,590 ke 398,703, sementara undi PR meningkat dari 164,726 kepada 268,506 iaitu sebanyak 103,780 atau 63.0 peratus. Sungguhpun, PR cuma menang di kerusi parlimen Kota Kinabalu, Sandakan dan Penampang, tetapi BN cuma memperolehi undi 47.16 peratus di Kota Marudu, 44.50 peratus di Keningau, 48.15 peratus di Tenom dan 45.31 peratus di Pensiangan, undi PR campur STAR dan SAPP, melebihi 50 peratus di 4 kawasan ini. Di samping itu, BN juga perolehi peratusan undi kecil di 4 kerusi: Kota Belud (51.48 peratus), Tuaran (51.77 peratus), Beaufort (50.22 peratus) dan Ranau (50.22 peratus). Kiranya wujud kerjasama di kalangan parti pembangkang, wujud perlawanan dua penjuru, BN akan kehilangan sejumlah 11 kerusi parlimen. 

Berdasarkan kepada 4 persempadanan kawasan pilihanraya lepas, lebih banyak memberi pulangan bergaya untuk BN, ada rasionalnya, permintaan 30 peratus kerusi untuk Sabah dan Sarawak, demi kesinambungan jangka hayat BN. Undi BN di kedua-dua negeri masih di atas 50 peratus, membantu BN memiliki 47 peratus keseluruhan dalam PRU13. Justeru itu, kemungkinan adalah tinggi Sabah akan diberi peruntukan pertambahan kerusi atau kawasan pilihanraya parlimen yang lebih besar dari negeri lain. Persempadanan semula hanya akan diadakan paling awal tahun 2014, memenuhi syarat minima 8 tahun persempadanan terakhir.

Sebaliknya, bagi kawasan pilihanraya parlimen di Semenanjung, dengan 165 kerusi parlimen, purata pemilih ialah 67,700 amatlah jauh perbezaan dengan komponen pemilih di Sabah. Terengganu, dengan jumlah 8 kerusi parlimen, berpurata 79,368 pemilih setiap kawasan, hanya terlibat dengan delineation exercises paling akhir 30 tahun dulu, tahun 1983. Negeri kedua memiliki purata pemilih tertinggi, selepas Selangor, sedangkan Terengganu tidaklah sebuah negeri semaju Selangor atau Pulai Pinang. 

Sungguhpun ciri utama dalam persempadanan semula kawasan pilihanraya merujuk kepada Seksyen 4, Bahagian 2, Jadual ke 13, Perlembagaan Persekutuan: hendaklah lebih kurang sama kecuali kawasan luar bandar yang menghadapi masalah perhubungan. Apakah ktiteria ini diambil oleh SRP dalam menafikan pertambahan kerusi di Terengganu dan mengizinkan perubahaan kerusi di Sabah, setiap kali proses persempadanan tersebut dilaksanakan.

Sewajarnya purata pemilih bagi setiap kawasan pilihanraya parlimen khususnya tidak menampakkan peratusan perbezaan yang besar. antara Semenanjung, Sabah dan Sarawak. Nisbah 67,000:39,000:35,000, daripada data pemilih PRU13 tersebut amat wajar diberi pertimbangan mewujudkan nisbah yang munasabah dan rasional, dengan mengambil kira berbagai faktor non-politik.