Pilihanraya PBT

SENARIO TERSIRAT DARI PILIHAN RAYA KERAJAAN TEMPATAN

Isu pilihan raya kerajaan tempatan adalah satu isu menarik dalam perbincangan semasa demi mematangkan agenda politik tanah air. Lebih menarik lagi,  tindakan kerajaan negeri Pulau Pinang ingin meneruskan agenda ini walaupun Mahkamah Persekutuan membuat keputusan menolak hasrat kerajaan tersebut, pada 14/08/2015 lalu. Perkembangan terakhirnya, menjadi pergeseran hujah  kepimpinan Pakatan Rakyat.

Tulisan saya di ruang ini, 2 tahun lalu; "Kewajaran Pilihan Raya Kerajaan Tempatan" (12/09/2012) dan "Memang Wajar Pilihan Raya Majlis Tempatan" (14/10/2012), lebih berat sebelah mengolah dari sudut pengertian demokrasi sebagai cara bagaimana manusia mengurus kepentingan bersama. Pandangan positif keperluan pilihan raya kerajaan tempatan dari sudut partisipasi membuat keputusan dan menyelesaikan masalah di peringkat paling bawah menerusi kuasa legislatif. 

Sungguhpun kuasa legislatif dalam pentadbiran kerajaan tempatan masih wujud tetapi asas Seksyen 15, Akta Kerajaan Tempatan 1976 yang digunapakai ianya tidak menggambarkan mewakili penduduk dalam kawasan kuatkuasa. Keanggotaan majlis legislatif secara lantikan tidak menggambarkan perwakilan suara pembayar cukai, lebih berbentuk perwakilan mewakili kerajaan negeri. Ruang menyuarakan pendapat agak terbatas, kebertanggungjawaban kepada pembayar cukai kurang serta mutu perkhidmatan yang rendah, menyaksikan kelemahan kaedah pembentukan badan legislatif kerajaan tempatan.

Kini terdapat 148 pihak berkuasa tempatan (PBT) di seluruh negara; 3 Dewan Bandaraya, 9 Majlis Bandaraya, 37 Majlis Perbandaran dan 99 Majlis Daerah. 

PBT bertaraf bandraya terdiri dari 3 Dewan Bandaraya; Kuala Lumpur, Kuching Utara dan Kota Kinabalu. Di samping itu, 9 Majlis Bandaraya; Alor Star, Ipoh, Shah Alam, Petaling Jaya, Melaka, Johor Bahru, Kuala Terengganu, Kuching Selatan dan Miri. Isu kini ialah bagaimana bentuk kerajaan tempatan yang akan didominasi pengurusannya oleh bukan Melayu dan bukan Bumiputera, berbanding pentadbiran dan pengurusan semasa. Cuma ada 4 Majlis Bandaraya di mana pengundi Melayunya adalah majoriti; Alor Star (63% Melayu), Kuala Terengganu (88%), Shah Alam (68%) dan Johor Bahru (51%). Angka pemilih yang mendaftar dengan Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) diambil sebagai gambaran kasar komposisi penduduk selaku pembayar cukai.

Dari jumlah 37 buah Majlis Perbandaran, cuma 11 sahaja mengandungi penduduk yang diwakili peratusan pemilih berdaftar bermajoriti pemilih Melayu. Kangar, Langkawi, Kota Bahru, Dungun, Kemaman dan Kuala Kangsar, mempunyai lebih 80 peratus penduduk Melayu, sementara Kuantan, Kulim, Sungai Petani, Muar dan Ampang Jaya, di sekitar 56 hingga 70 peratus Melayu. 

Dari angka di atas, cuma satu pertiga atau 30 peratus sahaja, PBT bertaraf bandaraya dan perbandaran akan dikepalai oleh wajah Melayu, sekiranya pemilihan langsung pentadbiran PBT menerusi satu pilihan raya peringkat kerajaan tempatan. Bolehlah dibayangkan dengan 70 peratus pentadbiran bandaraya dan perbandaran dikuasai oleh legislator pilihan pembayar cukai, yang jauh berbeza dengan pentadbiran semasa yang dikendalikan oleh anggota perkhidmatan awam dan lantikan kerajaan negeri. Andaian ini lantaran senario pilihan raya di Malaysia, asas keturunan calon adalah ciri utama perletakan calon dan pilihan pengundi. Polarisasi kaum dalam penentuan calon mengikut kawasan pilihan raya adalah sifat utama mengenali politik Malaysia sejak merdeka. 

Bangkangan pelaksanaan pilihan raya kerajaan tempatan di Malaysia, ada rasionalitinya. Sungguhpun secara umumnya, parti tidak meletakkan syarat keanggotaan berasaskan kaum, kecuali beberapa parti politik, mana-mana parti pun tidak meletakkan calon merentasi sempadan kaum. Kekecualian hanya kawasan campuran, di mana kaum terbesar di sesuatu kawasan pilihan raya memiliki peratusan tidak melebihi 55 peratus. Mana ada kawasan dengan pengundi dari kaum A melebihi 75 peratus, parti meletakkan calon dari kaum B. Perdana Menteri, DS Mohd Najib, selaku pemimpin utama negara, mustahil diletakkan di kawasan Parlimen Segambut (33% pengundi Melayu), di ibu negara. Ataupun sebagai pemimpin negara perlu bertanding di kawasan campuran sebagai mewakili rakyat berbagai kaum seperti Parlimen Kapar, yang mempunyai pengundi paling ramai di Malaysia, 144,000 orang (dalam PRU13) dengan komposisi: Melayu 51.5%, Cina 33.6%, India 14.4%. Cubaan paling berani, cuma Datuk Abdul Ghani Othman di Parlimen Gelang Patah (33% pengundi Melayu) dalam PRU13 lepas.

Persempadanan Sarawak

PERSEMPADANAN KAWASAN PILIHAN RAYA DI SARAWAK

Cadangan persempadanan kawasan pilihan raya di Sarawak yang sedang dipamerkan bermula 05/01/2015 untuk menambahkan jumlah bahagian pilihan raya negeri atau kerusi Dewan Undangan Negeri Sarawak dari 71 ke 82. Pertambahan 11 kerusi negeri ini adalah angka paling besar berbanding persempadanan semula kawasan pilihan raya di Sarawak 1985, 1995 dan 2005. 

Kelainannya persempadanan 2015 tidak melibatkan perubahan dan penambahan kawasan pilihan raya Parlimen. Keanehan ini iaitu tanpa penglibatan kerusi Parlimen ada rasionalnya. Perubahan fizikal serta pertumbuhan demografi menuntut perkhidmatan wakil rakyat yang lebih cekap dan komited kepada tugasan. Wakil rakyat mewakili DUN lebih banyak tugasan dengan pengundi, kerana keperluan pengundi lebih banyak di bahu wakil rakyat DUN berbanding wakil rakyat Parlimen. Keperluan kepada kemudahan asas seperti sistem perparitan, jalanraya, bekalan air, pengangkutan awam, serta keperluan kebajikan sosial seperti bantuan persekolahan, bantuan untuk golongan kurang bernasib baik adalah tanggungjawab wakil rakyat DUN. Wakil rakyat Parlimen dipertanggungjawabkan untuk menggubal dasar negara, dasar untuk kebajikan rakyat, dasar untuk kemajuan negara, yang tidak memerlukan mereka mendekati pengundi atau rakyat di medan atau peringkat akar umbi.

Justeru itu, tuntutan menambah bilangan wakil rakyat DUN lebih utama berbanding dengan pertambahan wakil rakyat  Parlimen. Amalan luar biasa dalam persempadanan semula kawasan pilihan raya Sarawak 2015, memperlihatkan Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) mengambil satu rasional untuk membezakan tugasan dan tanggungjawab seorang wakil rakyat negeri dengan wakil rakyat Parlimen. Lantaran keupayaan pihak yang membentuk kerajaan di peringkat Persekutuan tidak berkeyakinan untuk mengubah Perlembagaan Persekutuan dalam bab mempersempadanan semula kawasan pilihan raya Parlimen, di seluruh negara. Kerajaan BN di peringkat Persekutuan bukan sekadar gagal menguasai dua pertiga kerusi Parlimen sebagai jamin, lebih malang tidak menggambar sebuah kerajaan mewakili suara majoriti sokongan rakyat, bila cuma mampu mengutip 47 peratus undi popular dalam PRU13 lalu.

Analisis setengah pihak yang menyimpulkan persempadanan kawasan pilihan raya ini untuk memperkukuhkan BN mempertahankan kuasa peringkat negeri, di samping mencaturkan mekanisme pembahagian kerusi di kalangan anggota komponennya. Namun begitu, asas persempadanan semula adalah pertumbuhan penduduk tetap menjadi dimensi utama. 11 kerusi yang ditambah adalah di kawasan pilihan raya Parlimen yang memilik kadar pertumbuhan pengundi yang tinggi.

Di kerusi Parlimen P196 Stampin yang alami kadar pertumbuhan pengundi yang tinggi, dalam tempoh PRU12 (2008) hingga PRU13 (2013), pemilih bertambah seramai 26.11%. Dalam tempoh dua tahun, Pilihan Raya Negeri (PRN) 2011 dengan PRU13, pengundinya bertambah dari 75,758 kepada 84,820 orang. Kawasan yang mengandungi 70.47% pemilihnya berbangsa Cina, terdiri dari 3 kerusi negeri: Batu Lintang (83.4% Cina), Kota Sentosa (69.34% Cina) dan Batu Kawah (54.0% Cina), akan disempadanakan semula menjadi 4 kawasan, tambahan kerusi Batu Kitang. Dalam PRN 2011, semua kerusi di sini dimenangi oleh calon-calon DAP dan PKR. 

Apakah pembentukan satu kerusi baru dalam kawasan P196 Stampin, kawasan bandar dan pinggiran bandar, memberi ruang untuk SUPP, anggota komponen BN dapat bernafas setelah semua calonnya tewas dalam PRN 2011. Berbanding dengan dua kawasan Parlimen iaitu P212 Sibu dan P219 Miri, di mana kadar pertambahan pemilih adalah tinggi dalam tempoh 2008-2013; 27.8% di Miri dan 20.59% di Sibu. Di Sibu, dalam PRN lalu, BN menang dua kerusi; Bawang Assan (SUPP, dengan 57.7% Cina) dan Nangka (PBB, 53.55% Melayu/Melanau), sementara DAP memenangi Pelawan (89.0% Cina). Di Miri,  DAP menang kerusi Piassau (64.0% Cina) dan Pujut (63.8% Cina), sementara BN menang tipis 56 undi di Senadin (50.2% Cina). Perkiraan sudah barang tentu diambil, tambahan kerusi di setiap kawasan-kawasan Parlimen ini tidak memberi keuntungan kepada BN.

Persempadanan semula ini melibatkan 11 bahagian pilihan raya Parlimen, yang mempunyai kadar peningkatan pemilih melebihi 16% dalam tempoh 5 tahun terakhir, kecuali kawasan bandaran P212 Sibu dan P219 Miri. 

3 bahagian pilihan raya Parlimen dicadangkan tambahan kawasan pilihan raya negeri adalah kawasan kubu kuat PPB, komponen terbesar BN dengan majoriti pengundi adalah Melayu/Melanau. P197 Samarahan, memperlihatkan pertambahan 34.03% pemilih. Kawasan pilihan raya semasa; Asajaya (83% Melayu/Melanau) dan Muara Tuang (53% Melayu/Melanau), akan dipecahkan untuk mewujudkan kawasan pilihan raya negeri yang ketiga; Stakan. 

Kawasan Parlimen P200 Batang Sadong (pertambahan 18.35%) dengan dua kerusi negeri; Sadong Jaya (82.4% Melayu/Melanau) dan Simunjan (61.0% Melayu/Melanau) akan berkongsi pemilih dengan kerusi baru, Kabong. Dalam PRU13, jumlah pemilih bagi Parlimen Batang Sadong, cuma 19,876 orang sahaja, lebih kecil berbanding P195 Mas Gading yang tidak terlibat dengan persempadanan ini.

P213 Mukah yang meningkat pengundinya sebanyak 16.19%, dicadangkan sebuah kawasan tambahan; Tellian, menjadikan Parlimen Mukah akan mengandungi 3 bahagian pilihan raya negeri dengan 2 kawasan sedia ada; Dalat (73.9% Melayu/Melanau) dan Balingian (68.3% Melayu/Melanau). Tambahan 3 kerusi DUN di 3 bahagian pilihan raya Parlimen yang tradisinya semua kerusi sama ada DUN atau Parlimen diperuntukan kepada PBB, secara langsung akan perkukuhkan kedudukan PBB. 

Di Sarawak, masyarakat Bidayuh menguasai komposisi penduduk di kawasan barat daya. Kawasan atau wilayah komuniti Bidayuh ini mempunyai 3 kawasan pilihan raya Parlimen; P195 Mas Gading, P198 Mambong dan P199 Serian. Kerusi Parlimen Mas Gading, walaupun peratus peningkatan pemilih 5 tahun terakhir 17.54%, tidak terlibat dengan persempadanan semula kerana jumlah pemilihnya rendah, 25,000 orang sahaja. 

P198 Mambong dicadangkan ditukar nama kepada Puncak Borneo dengan peningkatan pemilih sebanyak 16.47%. Bahagian pilihan raya Parlimen ini mempunyai 2 bahagian negeri iaitu Bengoh (66.34% Bidayuh) dan Tarat (65.74% Bidayuh. Kerusi Bengoh dicadang ditukar kepada nama Mambong. Satu kerusi DUN dicadangkan di bawah Parlimen ini; Serembu. BN memenangi kerusi Bengoh menerusi calon SUPP dan Tarat menerusi calon PBB dalam PRN 2011. 

P199 Serian, kawasan paling tinggi pemilih Bidayuh, meningkat sebanyak 20.99% bilangan pemilihnya, akan tambah satu lagi kerusi DUN. Kini P199 Serian terdiri dari kerusi negeri; Tebedu (91.1% Bidayuh) dan Kedup (75.3% Bidayuh), akan berkongsi pemilih dengan kerusi baru; Triboh. Dalam PRN 2011 dan PRU13, semua kerusi sama ada DUN atau Parlimen, milik BN menerusi calon-calon PBB.

Terdapat 4 kawasan Parlimen majoriti masyarakat Iban yang mempunyai kadar peningkatan pengundi melebihi 16% dalam tempoh antara PRU12 dengan PRU13; P205 Saratok (19.75%), P215 Kapit (27.15%), P216 Hulu Rajang (23.03%) dan P217 Bintulu (19.10%). Semua kawasan ini terlibat dengan persempadanan semula untuk tambahan satu kerusi DUN di setiap kawasan Parlimen. Di 4 kawasan Parlimen ini, terdapat 9 kerusi DUN, di mana BN menang 8 dari jumlah tersebut, dalam PRN 2011.

Di P205 Saratok, 2 kerusi DUN iaitu Kalaka (63.8% Melayu/Melanau) dimenangi calon PBB/BN, sementara Krian (96.2%), calon BN yang diwakili oleh calon SPDP ditewaskan oleh calon PKR. Keseluruhannya 56.68% pemilih Parlimen Saratok adalah Iban. Satu kerusi baru, Kabong, akan diwujudkan. 

P215 Kapit, sebuah kawasan luas pedalaman Sarawak dengan majoriti pengundi Iban, mempunyai dua kerusi DUN; Pelagus (78.18% Iban) dan Katibas (91.31%), akan dipecahkan kepada tiga kerusi dengan cadangan tambahan kerusi; Selirik. Dalam PRN 2011, BN memperuntukkan Pelagus kepada PRS, sementara Katibas diberikan kepada PBB, BN tewas dikubu tradisinya Pelagus kepada calon Bebas. Pembentukan kawasan pilihan raya negeri Selirik, secara langsung menyediakan satu kerusi majoriti mutlak pemilih Iban. Apakah peningkatan pengundi yang tinggi di kawasan Kapit, sebagai satu jawapan mengatasi kekalahan PRN 2011 di Pelagus.

P216 Hulu Rajang, bahagian pilihan raya Parlimen pedalaman yang paling luas tetapi kepadatan penduduk terendah dengan majoriti pengundi terdiri dari pengundi Iban dan Orang Hulu. Kawasan pilihan raya neger, Balleh (99.03% Iban) dan Belaga (89.78% Orang Ulu) akan berkongsi pemilih dengan kawasan pilihan raya baru, Murum. Kedua-dua kerusi Balleh dan Belaga dimenangi BN menerusi calon-calon PRS dalam PRN 2011. Secara political geography, kawasan pedalaman dan majoriti Bumiputera bukan Islam, menjadi fokus PRS.

Di P220 Baram, kawasan campuran etnik Iban dan Orang Ulu, dengan kerusi DUN semasa; Marudi (61.94% Iban) dan Telang Usan (76.03% Orang Ulu), akan ditambah dengan kerusi baru DUN; Long Lama. Dalam PRN 2011, BN menang menerusi calon SPDP di Marudi dan PBB di Telang Usan. 

Keseluruhannya, tambahan 11 kerusi baru DUN Sarawak melibatkan 3 kawasan Melayu/Melanau, 2 kawasan Bidayuh, 1 kawasan Cina, 1 kawasan Iban dan 4 kawasan campuran Bumiputera bukan Islam. Tambahan kerusi tersebut, cuma satu sahaja, iaitu Batu Kitang, yang menjurus kepada keperluan persempadanan lantaran kepesatan pertumbuhan fizikal dan kependudukan. Baki 10 adalah menepati analisis beberapa pihak, persempadanan ini lebih fokus kepada pertambahan kerusi DUN demi survival parti-parti komponen BN, yang dikepalai oleh PBB. Secara tersusun PRN akan menjelang serta prestasi BN dalam PRN yang merosot, selepas PRN 1987, memerlukan strategi konservatif, persempadanan diperlukan untuk hadapi satu pilihan raya.

Kerajaan Campuran

KEPERLUAN SEBUAH KERAJAAN CAMPURAN NEGERI KELANTAN

Cetusan idea keperluan pembentukan sebuah kerajaan campuran oleh penerbit akhbar Sinar Harian, Datuk Dr Hussamuddin Yaacub, minggu lepas, sebuah lontaran idea yang agak menarik sebagai memulakan gerakerja tahun baru 2015. Cadangan agar BN yang diwakili UMNO selaku pembangkang membentuk kerajaan campuran peringkat negeri bersama Pas yang menguasai kerajaan kini, sebagai langkah segera memulihkan kemusnahan infrastruktur serta musibah diterima rakyat dari bencana banjir. 

Sesuatu yang agak sukar dan luar biasa dalam amalan demokrasi, membentuk sebuah kerajaan campuran sebagai menjawab masalah luar jangka yang berat ditanggung oleh sebuah kerajaan negeri. Banjir besar 1967 di kawasan pantai timur Semenanjung, yang menjejaskan kehidupan rakyat, tidak mendorong kepada pembentukan kerajaan campuran di Kelantan. Yang berlaku adalah usaha menggulingkan kerajaan Kelantan di bawah kepimpinan Pas, dengan kemuncaknya dalam tahun 1968. Spekulasi media tempatan, khususnya akhbar Utusan Melayu, lompat parti di kalangan ADUN dan Ahli Parlimen Pas. Ada ADUN Pas diculik dan istihar keluar parti, berakhir dengan kegagalan undi tak dipercaya di Dewan Undangan Negeri, setelah hanya ADUN Bandar Pasir Mas dan ADUN Kota Bharu Timur (sekarang Melor) sahaja tidak bersama Pas. 

Adakah musibah banjir yang lebih besar dari sudut kerugian, kemusnahan dan kesan psikologis, bulan lepas, mengulangi episod rantaian usaha untuk menjatuhkan sebuah kerajaan negeri yang dipilih rakyat. Mungkinkah ulangan pasca banjir 1971  akan diambil kesempatan untuk mengintai ruang menguasai kerajaan Kelantan kini, sebuah kerajaan pilihan rakyat. Pasca banjir 2014, diambil kesempatan menguji kerajaan negeri era pasca Tok Guru, yang belum diuji dengan isu atau agenda besar.

Ekoran dari pandangan Datuk Hussamuddin Yaacub, ada pihak mencadangkan diadakan satu pungutan suara atau referendum, untuk mengambil keputusan massa apakah perlunya sebuah kerajaan campuran di Kelantan. Sudah barang tentu, sewajarnya menjadi tugasan Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) yang menguruskan sebuah pungutan suara. Bagaimana SPR hendak menguruskan pungutan suara, apabila SPR tidak mampu menguruskan pilihan raya kerajaan tempatan di Pulau Pinang, dua tahun lalu. Jika SPR sangguh menguruskan satu pungutan suara di Kelantan, dan menolak mengurus pilihanraya majlis berkuasa tempatan (PBT) di Pulau Pinang, jelas sangat untuk siapa SPR jaga kepentingan.

Agenda kerajaan campuran di Kelantan bukanlah boleh direalitikan dalam masa pendek, sedangkan menyelesaikan masalah kesan banjir 2014, perlu disegerakan dalam masa singkat. Mengatur perumahan sementara untuk mangsa banjir, membaikpulih infrastruktur asas pendidikan, membaikpulih jalan perhubungan serta  infrastruktur kesihatan, dan tidak kurang penting mengembalikan semangat warga yang trauma dengan musibah, semuanya menuntut tindakan segera dan agenda jangka masa pendek.

Masa terdekat, apa yang rakyat mahu, apa yang khalayak pengguna perlukan dan apa yang ibu bapa inginkan, ialah menyegerakan pemulihan untuk meneruskan kehidupan; anak-anak dapat ke sekolah, urusan mencari rezeki tidak terbantut  dalam menghadapi kerenah ekonomi tahun baru; harga getah jatuh, harga minyak kelapa sawit jatuh, nilai mata wang jatuh, kenaikan harga barangan pengguna.

Untuk melicinkan pelaksanaan usaha pemulihan dalam masa terdekat ialah kembali kepada semangat federalisme. Mengembalikan status dan hak sebuah kerajaan negeri dalam sistem kerajaan Persekutuan. Hak kerajaan negeri yang dijamin oleh Perlembagaan Persekutuan perlu dihormati demi keluhuran undang-undang. Elemen-elemen "pecah dan perintah" yang dicipta selepas penolakan rakyat Kelantan terhadap BN-UMNO bermula PRU 1990, harus ditalkinkan. Elemen berkenaan seperti menubuhkan Jabatan Pembangunan Persekutuan, melantik Penyelia Pembangunan Mukim (sekarang Pengerusi JKKKP), melantik Pentadbir Mukim (dulunya Ketua Penyelia Pembangunan Mukim). 

Elemen-elemen di atas seolah-olah tidak mengiktiraf instutusi yang sudah lama wujud dalam pengurusan dan pentadbiran jentera kerajaan dan masyarakat. Kembalikan struktur eksekutif yang sedia wujud sebelum 1990 lebih penting untuk masa terdekat daripada membicarakan pembentukan kerajaan campuran peringkat negeri Kelantan.