SEPATUTNYA KEMBALI KEPADA ROH KEPERLUAN PERSEMPADANAN SEMULA
Persempadanan kawasan pilihanraya sebagaimana termaktub dalam Perkara 116 dan 117 Perlembagaan Persekutuan, sudah menjadi satu tanda aras, ruang diambil kesempatan pihak yang menguasai Kerajaan Persekutuan mengambil kesempatan memperkukuhkan kedudukan. Itulah senario pengalaman Malaysia mengendalikan proses persempadan kawasan pilihan raya sejak 1958.
Persempadanan semula yang pertama, 1958, lebih berasaskan kepada keperluan pembentukan dewan legislatif selepas merdeka. Dewan Perundangan Persekutuan Tanah Melayu yang mengadakan pilihan raya pertama dalam tahun 1955 diperuntukan 52 kawasan pilihan raya, untuk memilih seramai 52 anggota yang dipilih menerusi kaedah demokrasi pilihan raya Westminster, "the first past the post" dengan kaedah perwakilan kawasan, satu wakil rakyat satu kawasan. Perkara 116 (2) Perlembagaan Persekutuan menyatakan setiap satu kawasan pilihan raya diwakili oleh seorang wakil rakyat.
Persempadanan 1958 menetapkan persamaan nisbah iaitu membentuk 104 kawasan pilihan raya untuk Dewan Rakyat iaitu setiap kawasan pilihan raya Dewan Perundangan Persekutuan Tanah Melayu dipecahkan kepada dua kawasan, untuk memilih 104 Ahli Dewan Rakyat. Kawasan Kelantan Utara kepada kerusi Parlimen Tumpat dan Kelantan Hilir. Pasir Mas; Parlimen Pasir Mas Hulu dan Pasir Mas Hilir, Trengganu Utara; Parlimen Besut dan Kuala Trengganu Utara, Pahang Timur; Parlimen Kuantan dan Pekan, Gergetown membentuk Parlimen Tanjung dan Datuk Keramat. Kawasan tunggal dimenangi pembangkang iaitu menerusi Pas, Krian membentuk Parlimen Krian Darat dan Krian Laut.
Bagi Dewan Undangan Negeri Kelantan dalam pilihan raya pertama 1955, kawasan pilihan raya yang dibentuk adalah 16 kawasan, di mana kawasan pilihan raya DUN adalah tidak seragam mengikut kawasan Dewan Perundangan Persekutuan. Kerusi Persekutuan Kelantan Timur terdiri dari 4 kerusi DUN; Bachok Utara, Bachok Selatan, Pasir Puteh Utara dan Pasir Puteh Selatan. Kelantan Selatan terdiri dari kerusi DUN Ulu Kelantan, Machang dan Tanah Merah.
Pembentukan kawasan pilihan raya DUN dalam persempadanan 1958, mengambil kira asas nisbah kerusi Persekutuan: Dun. Asasnya peruntukan nisbah kerusi Parlimen:DUN, mengikut keperluan kependudukan, faktor geografi dan infrastruktur. Kelantan dan Pulai Pinang dengan nisbah 1:3, satu kerusi Parlimen mengandungi 3 kerusi DUN, Kedah, Perak, Selangor dan Johor, nisbah 1:2, Terengganu, Pahang dan Negri Sembilan, nisbah 1:4. Negeri yang keluasannya kecil Perlis dan Melaka, membentuk nisbah yang lebih besar 1:6 dan 1:5.
Bagi negeri yang diperuntukan ikut nisbah satu kawasan Parlimen dan 4 kawasan DUN, nisbah ini disesuaikan ikut keperluan dan latar geografis. Parlimen Besut terdiri dari 5 kawasan DUN, sementara Parlimen Dungun terdiri dari 3 kawasan DUN. Di Pahang, Parlimen Pekan terdiri dari 3 kawasan DUN, sementara Parlimen Temerloh diperuntukan 5 kerusi DUN. Di Negeri Sembilan, Parlimen Seremban Timur dan Seremban Barat, kawasan bandar, diberikan 3 kawasan DUN. Kawasan luar bandar, Parlimen Port Dickson dan Jelebu-Jempol, masing-masing diperuntukan 5 kerusi.
Taburan penduduk di Pulau Pinang, menjadikan kerusi Parlimen Bagan dan Seberang Selatan diperuntukkan 2 kerusi DUN, sebaliknya Parlimen Penang Utara dan Penang Selatan diberikan 4 kerusi DUN, sementara kerusi-kerusi parlimen lain di Pulau Pinang diberikan nisbah 1:3.
Asas pengwujudan kawasan pilihan raya di Semenanjung menjadikan persempadanan 1958 sebagai asas semakan semula persempadanan kawasan pilihan raya apabila genap 8 tahun persempadanan terakhir yang diperuntukkan oleh Perlembagaan Persekutuan.
Apabila Sabah dan Sarawak menyertai gagasan Malaysia, seramai 40 perwakilan iaitu 16 untuk Sabah dan 24 dari Sarawak, menduduki kerusi Ahli Dewan Rakyat. Peruntukan kerusi ini menjadi asas pengwujudan kawasan pilihan raya di negeri-negeri tersebut. Persempadanan kawasan pilihan raya dibuat di Sabah dalam tahun 1966, mewujudkan 16 kawasan pilihan raya Parlimen dan 32 kawasan DUN atau nisbah 1:2. Sementara bagi Sarawak, persempadanan kawasan dibuat dalam tahun 1968 juga dengan nisbah 1:2, setiap kawasan pilihan raya Parlimen dipecahkan kepada 2 kawasan pilihan raya DUN, mewujudkan 48 kerusi DUN.
Persempadanan kawasan pilihan raya ini digunakan untuk pilihan raya pertama bagi DUN Sabah 1967. Sementara bagi DUN Sarawak serta kerusi-kerusi Parlimen bersama Pilihan Raya Umum 1969.
Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) yang diberi tanggungjawab menyempurnakan persempadanan kawasan pilihan raya (delineation of electoral boundary) berdasarkan rasionaliti:
i. Jumlah penduduk: keseragaman bilangan pemilih mengikut kawasan, di samping pertumbuhan penempatan yang meningkatkan jumlah pemipih.
ii. Keluasan: keseragaman bilangan pemilih mengatasi keluasan kawasan, di mana gambaran kepadatan penduduk menentukan keluasan sesebuah kawasan pilihan raya;
iii. Sempadan: sempadan kawasan ditentukan oleh faktor fizikal geografis dan kawasan pentadbiran tempatan;
iv. Tahap ketersampaian wakil rakyat: bergantung kepada kemudahan-kemudahan asas dan komunikasi di samping tahap pembangunan
v. Kemampuan kerajaan (negeri dan Persekutuan) menampung kos terlibat dengan pertambahan kerusi dewan legislatif: bukan sekadar elaun dan ganjaran wakil rakyat juga melibatkan kos pentadbiran.
Berdasarkan faktor-faktor asas pembentukan kawasan pilihan raya di atas, menjadi panduan pembentukan kawasan pilihan raya yang tidak sama antara negeri. Di samping itu, faktor tersebut juga menghasilkan ketidaksamaan nisbah kerusi Parlimen dan DUN antara negeri.
Proses persempadanan kawasan pilihan raya pasca 13 Mei iaitu persempadanan 1974, 1983, 1992 dan 2003 mempunyai kecenderungan beragenda demi kepentingan politik parti pemerintah Kerajaan Persekutuan (sila rujuk tulisan dalam blog saya: Agenda Dalam Persempadanan Kawasan Pilihan Raya, 10/12/2013).
Agenda tersebut merupakan peluang yang diambil oleh parti pemerintah menerusi agensi SPR dengan amalan gerrymandering. Gerrymandering adalah satu tindakan manipulasi atau tindakan secara sengaja pihak yang mempunyai kuasa politik dalam sesuatu wilayah atau tempat dalam penyusunan dan pengaturan semula kawasan-kawasan pentadbiran bagi mempengaruhi keputusan pilihan raya akan datang.
Kaedah ini diasaskan oleh Elbridge Gerry, Gabnor Massachusett, sebuah negeri dalam kesatuan Amerika Syarikat, dalam tahun 1812. Tujuannya untuk mengurangkan undi parti lawan dan membolehkan parti pemerintah perolehi lebih banyak undi. Kejayaan pendekatan digunakan Gerry menjamin pencapaian partinya dalam pilihan raya gabnor di negeri Massachusetts, di Amerika Syarikat, telah dijadikan sebagai satu teknik mempertahankan kuasa.
Bagi parti yang memerintah, yang berjaya menjadikan agensi yang bertanggungjawab menguruskan pilihan raya yang tidak bebas dan terkawal, peluang persempadanan kawasan pilihan raya kerana perubahan saiz penduduk, prasarana dan institusi birokrasi, sebagai satu peluang yang tidak wajar dipersiakan.
Proses gerrymandering mempertontonkan kerja-kerja berat sebelah birokrasi mengikut telunjuk parti pemerintah, yang terpesong dari asas-asas pembentukan sesuatu kawasan pilihan raya. Persempadanan kawasan pilihan raya Parlimen Baling 2003, telah melebarkan saiz pemilih dan keluasan kawasan. Bertentangan dengan roh persempadanan, kawasan baru biasanya lebih sempit dari kawasan lama. Tambahan pula Baling adalah kawasan luar bandar.
SPR telah meminda peraturan pengurusan pilihan raya, yang mula dikuatkasakan dalam Pilihan Raya Umum 1990. Pengiraan undi dilakukan di pusat pengundian, asalnya ianya dilakukan secara berpusat, di pusat pengiraan undi bagi kawasan pilihan raya Parlimen, merangkumi semua kerusi DUN dalam kawasan Parlimen berkenaan. Rasional yang diberikan SPR ialah mempercepatkan proses pengiraan dan pengumuman keputusan sesuatu bahagian pilihan raya.
Yang tersirat dari pindaan peraturan pengiraan undi tersebut ialah memudahkan parti yang bertanding menganalisis prestasi undi setiap saluran pengundian dan daerah mengundi. Kawasan marginal maksudnya kerusi yang dimenangi atau kalah dengan majoriti kecil terbuka untuk terlibat dengan persempadanan semula. Daerah mengundi atau lokaliti yang bersempadanan dengan kawasan pilihan raya lain, akan dipindah untuk mengukuhkan kedudukan parti pemerintah dalam pilihan raya akan datang.
Di samping itu, bukan sahaja perubahan daerah mengundi dan lokaliti, malah lebih melampau ialah perubahan bilangan kawasan pilihan raya DUN dalam satu kawasan pilihan raya Parlimen. Dalam persempadanan 2003, tiada pertambahan kerusi atau kawasan pilihan raya, sama ada DUN atau Parlimen, tetapi persempadanan semula dilakukan. Kerusi DUN Kuala Ketil dari Parlimen Padang Serai diletakkan di dalam Parlimen Baling, menyebabkan perbezaan bilangan pengundi yang sangat besar antara Baling dengan Padang Serai, sedangkan jumlah pengundi sebelum persempadanan adalah seimbangan antara kedua-dua kawasan berkenaan. Faktornya Baling dimenangi Pas dalam PRU 1999, Padang Serai pula kubu BN sejak Merdeka dan begitu juga kerusi negeri Kuala Ketil.
Demi kemurnian roh demokrasi yang diterima umum saentero dunia sebagai mekanisme terbaik dan praktikal mengurus manusia, asas-asas yang dibina membentuk persempadanan semula harus dihormati, dipelihara dan dipertahankan. Tujuan tersirat yang melanggar prinsip demokrasi untuk keadilan, kesamaan dan kebebasan suara, sepatutnya tidak menjadi agenda parti pemerintahan merebut peluang mengukuhkan kuasa.
KEUNIKAN PENGUNDI TELUK INTAN MEMBUAT KEPUTUSAN
Seramai 20,157 pemilih atau 50.29 peratus dari jumlah 40,076 undi sah telah memilih calon BN, Datuk Mah Siew Keong dalam PRK Teluk Intan, kelmarin. Kegagalan calon yang mewakili parti yang pertahan kerusi Parlimen berkenaan bukanlah satu kejutan. Keputusan PRK tersebut adalah ulangan PRK kerusi yang sama sebelum ini. Kekalahan Dyana Sofya, walaupun dengan majoriti kecil, 238 undi, berbanding calon DAP yang menang dalam PRU13, mendiang Seah Leong Peng menang dengan majoriti 7,313 undi, menggemparkan banyak pihak.
Ulasan menarik yang menceraikinkan kegagalan calon DAP pertahan kerusi dan kejayaan calon BN merampas kerusi yang pernah didudukinya, amat menarik dijadikan bahan-bahan menarik panduan kerja jentera parti menghadapi PRU akan datang. Semua ulasan dan alasan adalah pandangan dan penemuan selepas hari mengundi.
Pandangan yang paling tepat, jujur dan matang ialah kebimbangan veteran DAP, Lim Kit Siang. Lim beri pandangan bahawa BN akan menang PRK ini berdasarkan jentera dan strategi kempen BN yang berfokus kepada realiti tempatan: janji pembangunan, kemudahan infrastruktur, pembinaan lebuhraya Taiping-Banting, pembinaan sebuah universiti di Teluk Intan, kelebihan calon BN yang lebih matang dan berpengalaman serta bakal dilantik menteri. Calon DAP, Dyana Sofya, mengikut Lim, lebih menguasai media sosial, dengan fokus kepada isu nasional dan kesejagatan, yang hanya mempengaruhi pengundi muda yang sebahagian besarnya tinggal di luar kawasan. Gambaran jujur ini telah awal-awal lagi dibayangkan oleh Lim.
Peratusan keluar mengundi yang rendah iaitu 67.31 peratus, iaitu 40,626 dari 60,349 pengundi, telah dianalisiskan sebagai antara penyebab kegagalan calon DAP mempertahankan kerusi. Pandangan dalaman dan luaran DAP meletakkan faktor ini di tangga utama, kegagalan calonnya.
Dalam mana-mana PRK, peratusan keluar mengundi adalah lebih rendah berbanding dengan PRU sebelumnya. Semua PRK selepas PRU13: Kuala Besut, Kajang, Balingian, Bukit Gelugor dan Teluk Intan, peratusan keluar mengundi di bawah 80 peratus, kecuali Sungai Limau iaitu 85.22%, masih rendah berbanding dengan PRU13; 89.4%.
BN mengekalkan Kuala Besut dan Balingian, dengan peratusan undi dan peratusan majoriti yang meningkat. Di Kajang, PKR berjaya meningkatkan peratusan undi. Di Bukit Gelugor, dengan paratusan keluar mengundi rendah, cuma 56.38 peratus, DAP menang dalam "menang tanpa bertanding".
Jika peratusan keluar mengundi dijadikan sebab kemerosotan undi, dalam PRK Batu Sapi (2010), cuma 60.94 peratus sahaja keluar mengundi. Dalam PRU12 (2008) peratus keluar mengundi ialah 63 peratus, bila calon BN hadapi lawan mudah, seorang calon bebas. Dalam PRK berkenaan BN ditentang oleh calon popular dan tokoh PKR dan SAPP, gagal menarik peratusan keluar mengundi, memberikan BN kekal kerusi dengan majoriti besar.
Keputusan PRK berbeza dengan pencapaian dalam PRU sebelumnya di mana-mana kawasan di seluruh negara, kerana isu-isu semasa nasional di samping isu tempatan lebih ditonjolkan, tambahan pula seluruh jentera rasmi dan tak rasmi bertumpu di PRK berkenaan. Peratusan keluar mengundi yang tinggi dalam PRK memberi kelebihan kepada BN. PRK bagi Parlimen Pendang (2002), Pengkalan Pasir (2006), Galas (2010) dan Manek Urai (2010), yang menyaksikan peratusan keluar mengundi yang tinggi, membantu BN merampas kerusi Pas: Pendang (86.04%), Pengkalan Pasir (83.01%) dan Galas (83.15%). Manek Urai (87.37%) memberikan BN kalah kecil, 65 undi sahaja.
Antara punca peratusan tinggi keluar mengundi dalam PRK ialah; kerja keras jentera parti mencari dan mengangkut pengundi yang tinggal di luar kawasan. Strategi klasik BN yang disokong kekuatan sumber kewangan cukup berkesan dalam PRK di mana BN kalah dengan majoriti kecil dalam PRU. Strategi ini berjaya dalam PRK kerana jentera parti bertumpu di situ.
Apabila peratusan keluar mengundi rendah dalam PRK memberi kesan kepada parti yang pertahan kerusi. BN kalah kerusi Kuala Terengganu (2009) 79.76% dan Sibu (2010) 69.33% keluar mengundi. PKR hilang kerusi Hulu Selangor (2010) bila hanya 75.92% keluar mengundi.
Geostrategis Dr Azmi Hassan dari UTM, memberi alasan kekalahan calon glamour Dyana Sofya adalah hasil dari undi protes. Undi protes diterjemahkan dalam bantuk: peratus keluar mengundi yang rendah dan undi rosak.
Persaingan sengit satu lawan satu di Kuala Besut, Sungai Limau dan Kajang, undi rosak adalah kecil, kurang dari satu peratus. Di Kuala Besut, undi rosak cuma 125 undi atau 0.88%, Sungai Limau; 145 undi (0.62%) dan Kajang; 176 undi (0.62%). Justeru, saingan sengit di 3 PRK berkenaan mempamirkan setiap undi adalah penting, maka kebarangkalian undi protes yang sengaja merosakkan undi tidak berlaku. Jika undi rosak diterjemahkan sebagai undi protes, unsur protes adalah rendah di kerusi berkenaan.
Di Teluk Intan, undi rosak adalah sebanyak 543 undi atau 1.34 peratus. Angka 1.34% adalah angka average sahaja, bukanlah besar sangat, berbanding dengan undi rosak dalam siri-siri PRK dalam tempoh 15 tahun terakhir. Dalam PRK Batu Sapi (2010), undi rosak adalah 372 undi atau 2.38 peratus, Tenang (2011) 1.44%, Hulu Selangor (2010) 1.49%.
PRK Bukit Selambau (2009) yang ditandingi calon paling ramai, 15 orang, undi rosak 415 undi atau 1.68%. Sepatutnya tiada undi protes, kerana pengundi diberi pilihan yang banyak: calon BN, calon PKR dan 13 orang calon bebas. Faktor undi protes menerusi undi rosak yang mendorong kekalahan calon DAP, amat boleh dihujjah dan dipersoalkan.
Sungguhpun faktor peratusan keluar mengundi yang rendah berbanding 85% semasa DAP menang dalam PRU13, dengan mengambil kira pengundi muda tidak balik kampung, kenaikan undi BN walaupun cuma 71 undi tidak boleh dipinggirkan. Kenaikan undi BN dalam masa peratusan keluar mengundi yang rendah, menggambarkan peratusan tinggi ayungan pengundi yang lari dari DAP ke BN.
Kekalahan DAP hasil kemerosotan sokongan pengundi Cina dari 85% dalam PRU13 ke 70%, sokongan pengundi India, turun dari 62% ke 52%. Kenaikan sokongan di kalangan pengundi Melayu dari 25% tahun lepas ke 28%, tidak mencukupi mengimbangani kemerosotoan sokongan pengundi Cina untuk membantu Dyana Sofya, calon muda, bukan orang tempatan, dan kurang pengalaman.
Kekalahan calon wanita Melayu pertama diturunkan DAP bukan satu episod yang mengejutkan dan di luar dugaan. Amatlah tidak adil dibebankan kelemahan batang tubuh Dyana Sofya berbanding kekuatan pengaruh, pengalaman dan kredibiliti Mah Siew Keong, kerana pengundi Teluk Intan (dulunya parlimen Telok Anson) melakukan 3 keputusan yang di luar kelaziman keputusan demokrasi kepilihanrayaan.
Dalam PRK parlimen Telon Anson (1961), calon bebas Too Joo Hing, bekas Menteri Muda Pelajaran mencipta sebuah kejutan mengalahkan calon MCA/Perikatan yang pertahan kerusi milik partinya yang dimenang dalam PRU1 (PRU 1959).
Dalam PRU3 (PRU 1969), seorang ahli biasa DAP dari Ipoh, Chan Fu King digelar giant killer kerana mengalahkan Menteri Kebajikan Masyarakat, Dr Ng Kam Poh. DAP tiada cawangan di Telok Anson.
Dalam PRK 1997, DAP membuat satu kejutan sekali lagi, apabila BN yang menang dengan majoriti 13,968 undi dalam PRU 1995, ditewaskan oleh DAP menerusi M. Kulasegaran, dengan majoriti 2,916 undi.
Kegagalan DAP yang menang dengan majoriti 7,313 undi dalam PRU 2008 dan kalah dalam PRK dengan 238 undi, tidaklah sesuatu yang mengejutkan jika mengimbas semula pencapaian dalam PRK kawasan parlimen ini terdahulu. Keunikan dan keistimewaan pengundi Teluk Intan hari ini dan juga ibu bapa mereka 50 tahun lalu, sebenarnya satu fakta pilihan raya yang tersendiri, mungkin berbeza dalam konteks keseluruhan berbanding kawasan lain. Pengalaman Teluk Intan dengan latar sejarahnya tersendiri, boleh dijadikan satu ciri tingkahlaku partisipasi politik.
